چه مهارتی بیش از همه کاربرد دارد؟

یکی از مؤثرترین راه‏های شناخت هر پدیده، دسته‏بندی و طبقه‏بندی علمی آن است. مهارت آموزی نیز از جنبه‏های گوناگون قابل تقسیم‏بندی هستند. برای مثال، در زندگی این مجموعه مهارت‏ها را می‏توان مشاهده کرد: 1. مهارت‏های اخلاقی؛ 2. مهارت‏های عملی یا فیزیکی؛ 3. مهارت‏های ذهنی؛ 4. مهارت‏های اجتماعی؛ 5. مهارت‏های فردی؛ 6. مهارت‏های عاطفی؛ 7. مهارت‏های ارتباطی؛ 8. مهارت‏های رفتاری؛ 9. مهارت‏های شناختی. هر یک از انواع ذکر شده مصادیقی دارد که گاه تعیین مرز و جدا کردن آن‏ها از یکدیگر کاری سخت است؛ مانند مهارت‏های رفتاری، اخلاقی و اجتماعی که مرزهای بسیار نزدیکی دارند. با این همه، کارشناسان مهارت آموزی را در چندین سطح دسته‏بندی می‏کنند:

سطح اول: مهارت‏های این سطح، مهارت‏های پایه‏ای و اساسی روان‏شناختی و اجتماعی، و به شدت متأثر از فرهنگ و ارزش‏های اجتماعی هستند؛ نظیر خودآگاهی و همدلی.

سطح دوم: مهارت‏هایی هستند که تنها در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‏گیرند؛ نظیر مذاکره، رفتار جرئتمندانه و حل تعارض.

سطح سوم: مهارت‏های سطح سوم، مهارت‏های کاربردی زندگی هستند؛ نظیر امتناع از سوءمصرف مواد.

در این میان، سازمان بهداشت جهانی مهارت آموزی را با عناوین ده‏گانه‏ی زیر مشخص کرده است:

مهارت‏های خود‏آگاهی

مهارت همدلی

مهارت روابط بین‏فردی

مهارت ارتباط مؤثر

مهارت مقابله با استرس

مهارت مدیریت بر هیجان

مهارت حل مسئله

مهارت تصمیم‏گیری

مهارت تفکر خلاق

مهارت تفکر نقادانه

گستره‏ی هر یک از این مهارت‏ها به اندازه‏ای است که می‏توان هر یک از آن‏ها را به ده‏ها مهارت دیگر تبدیل کرد. در حالت کلی باید اذعان داشت که همه‏ی مهارت‏ها در هر شکل ازطبقه‏بندی، با یکدیگر ارتباط دارند و فراگیری هر یک از آن‏ها به هم وابسته است. اما به منظور ایجاد شناخت و تسلط مخاطبان بر آن‏ها، معرفی تفکیک‏شده‏ی آن‏ها گریزناپذیر است